Jesion wyniosły (łac. Fraxinus excelsior), (ang. European ash), rodzina: oliwkowate

W Parku Lubomirskich w Przemyślu największy procentowo udział (ok. 20%) stanowią jesiony wyniosłe. Jest to drzewo typowo europejskie, swoim zasięgiem obejmuje większość Europy, Azji Zachodniej, a także uprawiany jest w Nowej Zelandii, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.

Nie bez przyczyny w nazwie występuje słowo „wyniosły”, gdyż jest uważany za najwyższe rodzime europejskie drzewo, może dorastać do 45 m wysokości. Korzeń początkowo palowy w późniejszym wieku rozgałęziający się poziomo na dużą szerokość, utrzymuje drzewo w pionie i czyni go odpornym na powalanie przez wiatr. Jesion może dożywać 300 lat, chociaż zdarzają się osobniki starsze. Jesion o najgrubszym w Polsce pniu rośnie zaledwie 30 km od Przemyśla we wsi Kalników w parku podworskim, jego obwód na wysokości 1,3 m  wynosi 764 cm, szacuje się, że ma ponad 350 lat.

W ostatnich 30 latach coraz częściej jesiony atakowane są przez pochodzący z Chin i Japonii grzyb Hymenoscyphus fraxineus powodujący tzw. zamieranie jesionu wyniosłego. Choroba objawia się  początkowo zamieraniem końcówek pędów, w kolejnych latach następują dalsze martwice konarów z jednoczesnym zamieraniem tkanki w obrębie korzeni. Z czasem proces prowadzi do całkowitego obumarcia drzewa, które stanowi ze względu na swoje rozmiary zagrożenie powaleniem wskutek wichru czy nawalnych deszczy.

Nie jest możliwe zatrzymanie choroby, a jedyną nadzieją są nowe modyfikowane genetycznie  odmiany, odporne na patogen.

Dlatego tak ważne jest monitorowanie stanu jesionów i wycinanie zagrażających drzew, nie tylko w parkach, ale nawet bardziej przy ulicach i budynkach, blisko infrastruktury, która mogłaby ulec uszkodzeniu.

Dawniej wierzono, że jesiony posadzone w czterech narożnikach domu odciągają wodę z podłoża i chronią go przed piorunami i silnymi wiatrami. W medycynie ludowej stosowano napary z suszonych liści jako środek żółcio- i moczopędny, środek przeczyszczający i poprawiający przemianę materii, a w połączeniu z innymi ziołami leczący dolegliwości reumatyczne.

Drewno jesionu wykorzystywane było dawniej do produkcji drzewców włóczni i kopii, trzonków młotków i siekier, a z czasem nart, kijów do hokeja i hurlingu, rakiet tenisowych i kijów bilardowych. wykonywano z niego elementy powozów i sań, ale także szkielety konstrukcyjne pierwszych samolotów i samochodów. Znalazło zastosowanie w meblarstwie, w tym do intarsjowania. Było to prawdopodobnie najbardziej wszechstronne drewno w dawnej gospodarce wiejskiej w większej części Europy.

źródła:  Rejestr polskich drzew pomnikowych www.rpdp.hostingasp.pl, Mojedrzewa.pl drzewa.nk4.netmark.pl, Wikipedia

oprac.: mgr inż. Hanna Fleszar