Klon jawor, jawor (łac. Acer pseudoplatanus), (ang. Sycamore), rodzina – mydleńcowate
Gatunek ten występuje naturalnie w środkowej Europie i na Kaukazie. Zawleczony na inne obszary Europy i Azji, także na Wyspy Kanaryjskie, do Australii, Nowej Zelandii, Ameryki Północnej i Południowej.
W Polsce występuje dziko w lasach bardzo często sadzony w parkach oraz jako drzewo alejowe cenne zwłaszcza ze względu na jesienne przebarwienie liści.
W Parku Lubomirskich w Przemyślu rośnie 69 jaworów. Największy z nich w pobliżu stawu górnego o obwodzie 205 cm mierzonym na wys. 1,30 m.
Najstarszy jawor w Polsce rośnie we wsi Wysoka w gm. Leśnica w woj. opolskim i liczy ok. 350 lat.
Prawdopodobnie najgrubszy w Polsce klon jawor rośnie na terenie Nadleśnictwa Krzyż w powiecie pilskim (woj. wielkopolskie); obwód jego pnia wynosi 6,21 m, a wysokość – 25 m. Najwyższy natomiast potwierdzony jawor w Europie (i na świecie!) rośnie w Polsce, a dokładniej w parku miejskim na zboczach Góry Św. Anny w Tarnowie i mierzy nieco ponad 38 m. Tylko nieznacznie niższe są obecnie (2023 r.) jawory rosnące w Rosji (37,9 m) i w Polsce, w Białowieskim Parku Narodowym (37,2 m).
Klon jawor jest rośliną miododajną, kwiaty stanowią źródło pokarmu dla pszczół i owadów błonkoskrzydłych.
Drewno jawora używane jest do wyrobu instrumentów muzycznych, jak skrzypiec, czy części fortepianów i pianin, wyrobu rękojeści narzędzi, przyborów kuchennych, takich jak chochle i drewniane łyżki, ponieważ drewno nie zanieczyszcza żywności, i w przemyśle meblarskim.
Mity i wierzenia związane z jaworem występują niemal w każdej kulturze:
– w Polsce wierzono, że jest on drzewem-opiekunem zakochanych: w sielance F.Karpińskiego Laura oczekiwała Filona pod jaworem,
– w Persji obsadzanie ulic jaworami miało chronić miasta przed zarazą,
– z drewna jawora zbudowano słynnego konia trojańskiego,
– w starożytnej Grecji jawor był kojarzony z boginią Herą, królową bogów oraz boginią małżeństwa i porodu. Drzewo było również postrzegane jako symbol płodności i obfitości,
– w mitologii celtyckiej jawor był świętym drzewem, które łączy niebo, ziemię i świat podziemny. Celtowie wierzyli, że jawor jest domem dla wróżek i innych duchów, i często sadzili jawory w pobliżu swoich domów dla ochrony,
– w Walii z jaworów robiono „łyżki miłosne”, dekoracyjnie rzeźbione drewniane łyżki, które wręczano jako romantyczny gest,
– w mitologii nordyckiej jawor był kojarzony z Freyą, boginią miłości, płodności i wojny,
– w religii chrześcijańskiej sykomora (ang. Sycamore) jest związana z historią Zacheusza, poborcy podatkowego, który wspiął się na sykomorę, aby zobaczyć Jezusa. Gdy Jezus zobaczył Zacheusza, zawołał go i zaprosił do jego domu. Historia ta jest często interpretowana jako symbol Bożej miłości i przebaczenia dla wszystkich ludzi, niezależnie od ich statusu społecznego czy przeszłych grzechów.
oprac. mgr inż. Hanna Fleszar
Źródła: