Buk pospolity (łac. Fagus sylvatica), (ang. European beech) rodzina – bukowate

Buk pospolity jest jednym z głównych gatunków tworzących lasy w południowej i zachodniej Polsce. W Parku Lubomirskich w Przemyślu rośnie tylko 1 jeden okaz, niemniej jednak jego uroda przyćmiewa rosnące w pobliżu brzozy, kasztanowce i jesiony. Zdrowe błyszczące ciemnozielone liście  jesienią zmieniają barwę na rudobrązową i często wiszą na drzewie do wiosny.

Naturalny zasięg buka pospolitego obejmuje północną część Półwyspu Iberyjskiego, południowe obszary Wysp Brytyjskich i Półwyspu Skandynawskiego oraz Europę Środkową i Bałkany.

Jeden z najgrubszych buków rosnących w Polsce znajduje się w parku w miejscowości Strzybnik w powiecie raciborskim, województwo śląskie. W pobliżu Przemyśla największe okazy znaleźć można w parku przypałacowym w Łańcucie: oba buki to czerwonolistna odmiana ‘Atropunicea’, mają obwody pni ponad 6 m i ponad 4 m. Warto dodać, że Drzewem Roku 2024 został również buk pospolity odm. ‘Atropunicea’ rosnący w arboretum w Wojsławicach, który będzie reprezentował Polskę w konkursie Europejskie Drzewo Roku 2025.

Gatunek ten dożywa 400 lat a w południowej Europie nawet 500 lat. Ciekawostką jest pochodzenie nazwy buk: od anglosaskiego boc. W Skandynawii pierwsze manuskrypty spisywano na cienkich bukowych tabliczkach oprawionych w bukowe okładki (w j. szwedzkim książka to boka).

Już od starożytności buk otaczany był czcią jako symbol szczęścia, miłości, płodności i cierpliwości. Rzymianie siadali pod nim, aby drzewo obdarowało ich dobrymi plonami i potomstwem. W średniowieczu popiół bukowy dodawano do eliksirów używanych w obrzędach i zaklęciach odstraszających czarownice i demony, ale też czyszczono nim zęby. Wierzono, że gałązka buka umieszczona pod poduszką dziewicy mogła ukazać we śnie przyszłego męża.

W medycynie ludowej  szerokie zastosowanie znalazły liście i kora buka: w przeszłości wywary z kory stosowano do zwalczania gorączki, leczenia biegunki, zapalenia oskrzeli, przeziębienia. Napary z liści buka mają działanie moczopędne, przeciwzapalne i odkażające.

Buk jest rośliną jadalną, wykorzystuje się młode liście, które mają orzechowy smak. Orzeszki bukowe są chętnie zjadane przez zwierzęta.

Drewno bukowe znalazło szerokie zastosowanie w meblarstwie i stolarstwie, produkuje się z niego przedmioty codziennego użytku, a także papier i węgiel drzewny.

Wiekowe drzewo produkuje dziennie około 7 tys. litrów tlenu, co wystarcza dla zaspokojenia potrzeb dla 50 osób. Każdy hektar lasu bukowego corocznie odfiltrowuje z powietrza około 50 ton pyłu.

źródła: Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych www.rpdp.hostingasp.pl, www.botanical-online.com, e-katalogroslin.pl, pl.wikipedia.org, drzeworoku.pl

oprac.: mgr inż. Hanna Fleszar